اسید سیتریک(Citric acid)

اسید سیتریک یک نوع اسید آلی ضعیف و پرکاربرد در صنایع غذایی است که فرمول مولکولی آن عبارت است از C6H8O7. این اسید با نام‌های دیگری همچون هیدروکسی پروپان، اسید لیمو یا جوهر لیمو نیز شهرت دارد.
این ماده در مرکبات یافت می‌شود و در علم بیوشیمی به عنوان یک واسطه در چرخه سیتریک اسید بوده و در متابولیسم تمامی موجودات هوازی نیز اتفاق می‌افتد. دامنه کاربردهای اسید سیتریک بسیار زیاد بوده و از آن به عنوان یک ماده شیمیایی خوراکی و طعم دهنده در تغییر اسیدیته مواد غذایی یا تنظیم کردن PH آن‌ها استفاده می‌شود.
در این مقاله قصد داریم تا اطلاعات بیشتری را در رابطه با این ماده و انواع اسید سیتریک در اختیار شما عزیزان بگذاریم؛ بنابراین برای کسب این اطلاعات تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.

اسید سیتریک چیست؟

همان‌طور که گفتیم اسید سیتریک یک نوع اسید آلی ضعیف با فرمول مولکولی C6H8O7، جرم مولکولی 192.027 و نقطه ذوب 153 درجه سانتی‌گراد بوده که در اکثر مرکبات مانند پرتقال و لیمو یافت شده و مزه‌ای خاص و ترش دارد.
قابل ذکر است که بدانید این نوع اسید به دو شکل خشک و آبدار وجود داشته و در صنایع غذایی نقش اساسی را به عنوان نگهدارنده، تنظیم کننده اسیدیته غذا و همچنین به عنوان یک عامل ضد میکروبی نقش دارد.

کاربردهای اسید سیتریک

کاربردهای اسید سیتریک با توجه به درجه‌ای که از آن استفاده می‌شود، گوناگون بوده و در این قسمت می‌خواهیم برخی از مهم‌ترین کاربردهای اسید سیتریک را برای شما شرح دهیم.

استفاده به عنوان نگهدارنده

اسید سیتریک موجود در جوهر لیمو بسیار قوی بوده و از این جهت از آن به عنوان نگهدارنده طعم دهنده در مواد غذایی به‌خصوص در نوشابه‌ها و آب نبات‌ها استفاده می‌شود. شاید جالب باشد که بدانید در هر 100 گرم از این اسید 247 کیلوکالری انرژی وجود دارد.
از دیگر کاربردهای اسید سیتریک می‌توان به استفاده از آن به عنوان امولسیون کننده در بستنی اشاره کرد. شما می‌توانید برای جلوگیری از قهوه‌ای شدن میوه‌هایی مانند سیب و آووکادو بعد از بریدن، آن‌ها را درون مخلوطی از آب و اسید سیتریک قرار دهید.
برای اینکه برخی از ویتامین‌ها در بدن شما جذب شوند، به محیطی اسیدی نیاز دارند که این اسید به‌راحتی این محیط را فراهم می‌کند.

استفاده جهت تولید پنیر

برای تهیه پنیرهایی مانند ریکوتا می‌توانید از نصف قاشق غذاخوری جوهر لیمو حل شده در آب به جای آب لیمو یا لیمو استفاده کنید؛ بنابراین با استفاده از این ماده می‌توانید بدون اضافه کردن مزه لیمو و سرکه، تعادلی مناسب در اسیدیته را به وجود آورید.
اگر آشپز هستید می‌توانید برای ترش کردن غذای خود از جوهر لیمو استفاده کنید که پودری شکل بوده و دیگر نیازی به آبکی کردن غذا نیست.

استفاده در تولید نوشابه

ازجمله کاربردهای اسید سیتریک می‌توان به طعم‌دار کردن نوشابه‌ها و بسیاری دیگر از نوشیدنی‌ها اشاره کرد که با اضافه کردن طعم ترش می‌تواند شیرینی زیاد نوشیدنی‌ها را متعادل کند.

استفاده در صنعت کشاورزی

کشاورزان می‌توانند برای کشت یک سری محصولات خاص که به محیطی اسیدی نیاز دارند، از اسید سیتریک برای قلیایی کردن و تنظیم PH خاک استفاده کنند؛ البته قبل از این کار باید با متخصص مربوطه مشورت کرد، چرا که استفاده نادرست از آن می‌تواند منجر به نابودی محصول شود.

استفاده در صنایع آرایشی و دارویی

برای به حداقل رساندن اثر قلیایی بسیاری از کرم‌ها، ژل‌ها و مایعات از اسید سیتریک استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید که اگر محصولی بیش از حد قلیایی باشد، می‌تواند پوست شما را از لیپیدهای ضروری خود محروم کند.
از آنجایی که سیتریک اسید خاصیت ضدعفونی‌کننده و ضد باکتریایی دارد؛ بنابراین از آن در تولید بسیاری از محصولات آرایشی بهداشتی و دارویی استفاده می‌کنند.

نحوه استفاده از اسید سیتریک به عنوان نگهدارنده

همان‌طور که گفتیم از اسید سیتریک به عنوان نگهدارنده در صنایع غذایی استفاده می‌شود؛ اما نحوه استفاده از آن در این صنعت به شرح زیر است:
جهت استفاده در محصولات کنسروی باید به ازای هر یک لیتر آب، یک قاشق غذاخوری جوهر لیمو اضافه کنید.
برای استفاده از گوشت باید به ازای هر 50 کیلو 50 گرم سیتریک اسید را به آن اضافه کنید.
برای استفاده از انواع اسید سیتریک در محصولات مراقبت از پوست، باید به این شکل عمل کنید: اول از همه باید 2 لیوان آب مقطر را بجوشانید و سپس 0.05% تا 0.1% از اسید را به آب مقطر جوشیده اضافه کنید.
بعد از اضافه کردن به خوبی هم بزنید و اجازه دهید مخلوط شما خنک شود، حال که خنک شد می‌توانید آن را به محصول مورد نظر خود اضافه کنید.

اسید سیتریک صنعتی

کاربردهای اسید سیتریک تنها در موارد ذکر شده خلاصه نشده و کاربردهای صنعتی بسیاری نیز دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
استفاده به عنوان تمیز کننده و کی لیت کننده: اسید سیتریک در حالت پیوند با فلزات خاصیت پیوند دهندگی دارد و در جلوگیری از تجمع رسوب آهک در دیگ‌های بخار نقش اساسی دارد.
برای بهبود اثر شوینده‌ها می‌توان از این اسید برای تصفیه آب استفاده کرد.
دارای خاصیت ضدزنگ: به جای اسید نیتریک می‌توان از سیتریک اسید برای جلوگیری از زنگ‌زدگی استفاده کرد.
لحیم کاری: استفاده از این ماده در لحیم کاری نیز بسیار عالی است.

انواع اسید سیتریک

برای اشاره به انواع اسید سیتریک می‌توان به نوع آبدار (مونوهیدرات) و خشک (بدون آب) آن اشاره کرد که در بازار وجود داشته و به فروش می‌رسند؛ شما می‌توانید با توجه به نیاز و مورد مصرف خود نوع مورد نظر را انتخاب کرده و خریداری کنید.

تفاوت بین اسید سیتریک خشک و آبدار

همان‌طور که گفتیم اسید سیتریک در دو نوع خشک و آبدار موجود است؛ اما این دو نوع تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. از اولین تفاوت این دو نوع اسید با یکدیگر می‌توان به مولکول آب در آن‌ها اشاره کرد که در نوع خشک هیچ مولکول آبی وجود نداشته اما در نوع آبدار آن یک مولکول آب در هر مولکول از ساختار ترکیب شیمیایی آن وجود دارد.
دومین تفاوت آن‌ها در نحوه تولید آن‌ها است؛ برای تولید اسید سیتریک خشک از تبلور آب گرم و برای تولید اسید سیتریک آبدار از تبلور آب سرد استفاده می‌شود.
این دو نوع اسید همچنین در نوع دانه‌ها نیز با یکدیگر تفاوت دارند.

مزایای اسید سیتریک

سیتریک اسید مانند بسیاری از موادهای دیگر دارای یک سری مزایا و فواید و همچنین یک سری مضرات است. در ادامه به مزایای اسید سیتریک اشاره خواهیم کرد:

تولید انرژی در بدن

از آنجایی که این ماده اولین مولکول در چرخه سیتریک اسید است؛ بنابراین موجب تبدیل شدن مواد غذایی به انرژی در بدن می‌شود.

کمک به جذب مواد مغذی

این ماده امکان دسترسی به بسیاری از مواد معدنی و ویتامین‌ها را در بدن فراهم می‌کند. درست است که این ماده به جذب مکمل‌ها و مواد معدنی در بدن شما کمک می‌کند؛ اما باید در مصرف آن نیز اعتدال را رعایت کرده تا از بروز آلرژی جلوگیری کنید.

مفید برای کلیه‌ها

این ماده به شکل سیترات پتاسیم می‌توانید از تشکیل سنگ در کلیه‌ها جلوگیری به عمل آورده یا حتی سنگ‌های قدیمی را جدا کند. از آنجایی که بسیاری از میوه‌ها حاوی سیتریک اسید هستند؛ بنابراین می‌توانید برای جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه، این میوه‌ها را مصرف کنید.

جمع بندی

اسید سیتریک فواید و مزایای زیادی در صنایع مختلف داشته و همچنین اثرات مطلوبی نیز روی سلامت بدن انسان دارد؛ به همین خاطر ما سعی کردیم تا برای آگاهی از مزایا و استفاده از آن، در این مقاله به کاربردهای اسید سیتریک اشاره کنیم.
همان‌طور که گفتیم انواع اسید سیتریک در دو نوع خشک و آبدار در بازار موجود بوده و شما می‌توانید بسته به نیاز خود آن‌ها را خریداری کرده و در مصارف گوناگون از آن‌ها استفاده کنید.